مشمولین‌ این‌ قانون‌ در صورت‌ حائز بودن‌ شرایط‌ زیر حق‌ استفاده‌ از مستمری‌ بازنشستگی‌ را خواهند داشت‌. ۱ـ حداقل‌ ده‌ سال‌ حق‌ بیمه‌ مقرر را قبل‌ از تاریخ‌ تقاضای‌ بازنشستگی‌ پرداخته‌ باشند. (به جزء ۳ بند (ب) قانون اصلاح تبصره ۲ همین ماده رجوع شود) ۲ـ سن‌ مرد به‌ شصت‌ سال‌ تمام‌ و سن‌ زن‌ به‌ پنجاه‌وپنج‌ سال‌ تمام‌ رسیده‌ باشد. تبصره‌ ـ در مورد افرادی‌ که‌ قبل‌ از تقاضای‌ بازنشستگی‌ حداقل‌ مدت‌ بیست‌ سال‌ متوالی‌ یا بیست‌ و پنج‌ سال‌ متناوب‌ در مناطق‌ بد آب‌ و هوا کار کرده‌اند و یا آنکه‌ به‌ کارهای‌ سخت‌ و مخل‌ سلامتی‌ (زیان‌آور) اشتغال‌ داشته‌اند سن‌ بازنشستگی‌ پنجاه‌ و پنج‌ سال‌ تمام‌ خواهد بود. کسانی‌ که‌ سی‌ سال‌ تمام‌ کار کرده‌ و حق‌ بیمه‌ مقرر را به‌ سازمان‌ پرداخته‌ باشند در صورت‌ داشتن‌ پنجاه‌ و پنج‌ سال‌ تمام‌ می‌توانند تقاضای‌ مستمری‌ بازنشستگی‌ کنند. مناطق‌ بد آب‌ و هوا و کارهای‌ زیان‌آور به‌ موجب‌ آیین‌نامه‌ مربوط‌ مصوب‌ هیأت‌ وزیران‌ تعیین‌ خواهد شد. (این تبصره با قانون اصلاح مواد ۷۲ و ۷۷ و تبصره ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی … مصوب 16 اسفند 1371 اصلاح شده است که متن آن عبارتست از: تبصره ۱- کسانی که ۳۰ سال تمام کار کرده و در هر مورد حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند در صورتیکه سن مردان ۵۰ سال و سن زنان ۴۵ سال تمام باشد می‌توانند تقاضای مستمری بازنشستگی نمایند. تبصره ۲- افرادی که حداقل ۲۰ سال متوالی و ۲۵ سال متناوب در مناطق بد آب و هوا کار کرده و یا آنکه به کارهای سخت و زیان‌آور (مخل سلامتی) اشتغال داشته باشند و در هر مورد حق ‌بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند در صورتی که سن مردان ۵۰ سال و سن زنان ۴۵ سال تمام باشد می‌توانند تقاضای مستمری بازنشستگی نمایند. مناطق بد آب و هوا و کارهای سخت و زیان‌آور به موجب آیین‌نامه مربوطه خواهد بود. افزایش هزینه ناشی از این تبصره از کاهش هزینه سازمان ناشی از اجراء تبصره ۱ همین ماده تأمین خواهد شد. (این تبصره تغییر یافته نیز در مورخ 14 مهر 1380 به موجب قانون اصلاح تبصره ۲ الحاقی ماده ۷۶ قانون اصلاح مواد ۷۲ و ۷۷ و تبصره ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی مصوب ۱۳۵۴ و الحاق دو تبصره به ماده ۷۶ مصوب ۱۳۷۱ در مورد کارهای سخت و زیان‌آور اصلاح شده است متن تبصره جدید عبارتست از: قانون «اصلاح تبصره ۲ الحاقی ماده ۷۶ قانون اصلاح مواد ۷۲ و ۷۷ و تبصره ماده ۷۶ قانون تأمین ‌اجتماعی مصوب ۱۳۵۴ و الحاق دو تبصره به ماده ۷۶ مصوب ۱۳۷۱» (مصوب 14 مهر 1380): ماده واحده ـ تبصره ۲ الحاقی ماده ۷۶ قانون اصلاح مواد ۷۲ و ۷۷ و تبصره ماده ۷۶ قانون تأمین ‌اجتماعی مصوب ۱۳۵۴ و الحاق دو تبصره به ماده ۷۶ مصوب 16 اسفند 1371 به شرح زیر اصلاح می‌شود: تبصره ۲- الف) کارهای سخت و زیان آور کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی ، شیمیایی ، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار ، غیر استاندارد بوده و در اثر اشتغال کارگر تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت های طبیعی (جسمی و روانی) در وی ایجاد گردد که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن بوده و بتوان با بکارگیری تمهیدات فنی ، مهندسی ، بهداشتی و ایمنی و غیره صفت سخت و زیان آور بودن را از آن مشاغل کاهش یا حذف نمود. ۱- کارفرمایان کلیه کارگاه های مشمول قانون تأمین اجتماعی که تمام یا برخی از مشاغل آنها حسب تشخیص مراجع ذیربط سخت و زیان آور اعلام گردیده یا خواهند گردید ، مکلفند ظرف دو سال از تاریخ تصویب این قانون نسبت به ایمن سازی عوامل شرایط محیط کار مطابق حد مجاز و استانداردهای مشخص شده در قانون کار و آیین‌نامه‌های مربوطه و سایر قوانین موضوعه در این  زمینه اقدام نمایند. ۲- کارفرمایان کارگاه های مشمول قانون تأمین اجتماعی مکلفند قبل از ارجاع کارهای سخت و زیان آور به بیمه شدگان ، ضمن انجام معاینات پزشکی آنان از لحاظ قابلیت و استعداد جسمانی متناسب با نوع کارهای رجوع داده شده (موضوع ماده ۹۰ قانون تأمین‌اجتماعی) ، نسبت به انجام معاینات دوره‌ای آنان که حداقل در هر سال نباید کمتر از یک بار باشد، نیز به منظور آگاهی از روند سلامتی و تشخیص به هنگام بیماری و پیشگیری از فرسایش جسمی و روحی اقدام نمایند. وزارتخانه‌های بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی و کار و امور اجتماعی مکلفند تمهیدات لازم را در انجام این بند توسط کارفرمایان اعمال نمایند. ب ـ حمایت ها ۱- افرادی که حداقل بیست سال متوالی و بیست و پنج سال متناوب در کارهای سخت و زیان‌آور (مخل سلامت) اشتغال داشته باشند و در هر مورد حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند می‌توانند تقاضای مستمری بازنشستگی نمایند. هر سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان‌آور یک و نیم سال محاسبه خواهد شد. 2- در صورتی که بیمه‌شدگان موضوع این تبصره قبل از رسیدن به سابقه مقرر در این قانون دچار فرسایش جسمی و روحی ناشی از اشتغال در کارهای سخت و زیان آور گردند با تأیید کمیسیون های پزشکی (موضوع ماده ۹۱ قانون تأمین اجتماعی) به هر میزان سابقه خدمت از مزایای مندرج در این تبصره برخوردار خواهند شد. ۳- در مورد سایر بیمه‌شدگان حداقل سابقه پرداخت حق بیمه برای استفاده از مستمری بازنشستگی از تاریخ تصویب این قانون هر سال یک سال افزایش خواهد یافت تا آنکه این حداقل به بیست سال تمام برسد. ۴- از تاریخ تصویب این قانون جهت مشمولان این تبصره، چهاردرصد (۴%) به نرخ حق بیمه مقرر در قانون تأمین اجتماعی افزوده خواهد شد که آن هم در صورت تقاضای مشمولان قانون ، به طور یکجا یا به طور اقساطی توسط کارفرمایان پرداخت خواهد شد. ۵- تشخیص مشاغل سخت و زیان آور و نحوه احراز توالی و تناوب اشتغال ، نحوه تشخیص فرسایش جسمی و روحی و سایر موارد مطروحه در این تبصره به موجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که حداکثر ظرف مدت چهار ماه توسط سازمان تأمین اجتماعی و وزارتخانه‌های کار و امور اجتماعی و بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید. ۶- بیمه‌شدگانی که دارای سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان‌آور به تاریخ قبل از تاریخ تصویب این قانون باشند می‌توانند با استفاده از مزایای این قانون درخواست بازنشستگی نمایند در این صورت با احراز شرایط توسط بیمه شده کارفرمایان مربوطه مکلفند حق بیمه مربوطه و میزان مستمری برقراری را تا احراز شرایط مندرج در تبصره ۲ همچنین چهار درصد (۴%) میزان مستمری برقراری نسبت به سنوات قبل از تصویب این قانون را یکجا به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت نمایند. قانون فوق مشتمل بر ماده واحده در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ سی‌ام بهمن ماه یکهزار و سیصد و هفتاد و نه مجلس شورای اسلامی تصویب و جزء ۱ و ۳ بند (ب) تبصره ۲ آن در تاریخ 14 مهر 1380 عیناً به تصویب نهائی مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده است). (آیین نامه در صفحه ۳۸۴ درج شده است) تبصره ۳- بیمه‌شدگانی که دارای ۳۵ سال تمام سابقه پرداخت حق بیمه باشند می‌توانند بدون در نظرگرفتن شرط سنی مقرر در قانون تقاضای بازنشستگی نمایند. (اصلاحی ۱۶/۱۲/۱۳۷۱). (تبصره ۴ به موجب ماده واحده الحاق یک تبصره به ماده ۷۶ قانون تأمین ‌اجتماعی مصوب 1 مهر 1376  اضافه شده است. متن تبصره عبارتست از: تبصره ۴- زنان کارگر با داشتن ۲۰ سال سابقه کار و ۴۲ سال سن به شرط پرداخت حق‌ بیمه با ۲۰ روز حقوق می‌توانند بازنشسته شوند). ماده‌ ۷۷-  میزان‌ مستمری‌ بازنشستگی‌ عبارت‌ است‌ از یک‌ سی ‌و پنجم‌ متوسط‌ مزد یا حقوق‌ بیمه‌ شده‌ ضرب در سنوات‌ پرداخت‌ حق‌ بیمه‌ مشروط‌ بر آنکه‌ از صددرصد متوسط‌ مزد یا حقوق‌ تجاوز ننماید. (این ماده حسب قانون اصلاح مواد ۷۲ و ۷۷ و تبصره ۷۶ قانون تأمین اجتماعی مصوب 16 اسفند 1371 تغییر کرده است. متن جدید عبارتست از: ماده ۷۷-  میزان مستمری بازنشستگی عبارتست از یک سی‌ام متوسط مزد یا حقوق بیمه ‌شده ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه مشروط بر آنکه از (۳۰/۳۵) سی و پنج ، سی‌ام متوسط مزد یا حقوق تجاوز ننماید. تبصره‌ ـ متوسط‌ مزد یا حقوق‌ برای‌ محاسبه‌ مستمری‌ بازنشستگی‌ عبارت‌ است‌ از مجموع‌ مزد یا حقوق‌ بیمه‌ شده‌ که‌ براساس‌ آن‌ حق‌ بیمه‌ پرداخت‌ گردیده‌ ظرف‌ آخرین‌ دو سال‌ پرداخت‌ حق‌بیمه‌ تقسیم‌ بر بیست‌ و چهار). ماده‌ ۷۸-  کارفرما می‌تواند بازنشستگی‌ بیمه‌شدگانی‌ را که‌ حداقل‌ پنج‌ سال‌ پس‌ از رسیدن‌ به‌ سن‌ بازنشستگی‌ مقرر در این‌ قانون‌ به‌ کار خود ادامه‌ داده‌اند از سازمان‌ تقاضا نماید. (به موجب قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع مصوب 26 مرداد 1382 ، متن زیر به عنوان تبصره به این ماده اضافه شده است: تبصره ـ سازمان تأمین اجتماعی موظف است با درخواست کارفرمایان واحدهای صنعتی دارای پروانه بهره‌برداری بیمه شدگانی را که حائز شرایط مقرر در ماده ۷۶ ق.ت.ا مصوب 3 تیر 1354 باشند بازنشسته نماید. چگونگی تأمین منابع مربوط به هزینه‌های احتمالی ناشی از اجرای این تبصره به تصویب دولت خواهد رسید). ماده‌ ۷۹-  در مورد مستخدمین‌ شرکت‌های‌ دولتی‌ که‌ به‌ موجب‌ قانون‌ اکثریت‌ سهام‌ آنها متعلق‌ به‌ بخش‌ خصوصی‌ شده‌ یا بشود به‌ ترتیب‌ زیر رفتار خواهد شد: ۱ـ مستخدمین‌ مشمول‌ ماده‌ ۳۳ مقررات‌ استخدامی‌ شرکت‌های‌ دولتی‌ و مستخدمین‌ شرکت‌های‌ دولتی‌ که‌ مشمول‌ مقررات‌ بازنشستگی‌ و وظیفه‌ خاص‌ بوده‌اند تابع‌ مقررات‌ بازنشستگی‌ و وظیفه‌ مورد عمل‌ خود خواهند بود. ۲ـ مستخدمین‌ شرکت‌های‌ دولتی‌ که‌ مشمول‌ قانون‌ بیمه‌های‌ اجتماعی‌ هستند مشمول‌ مقررات‌ این‌ قانون‌ خواهند شد. ۳ـ سایر مستخدمین‌ تابع‌ مقررات‌ قانون‌ حمایت‌ کارمندان‌ در برابر اثرات‌ ناشی‌ از پیری‌ و ازکارافتادگی‌ و فوت‌ خواهند شد. (مشمولین قانون حمایت کارمندان … به دلیل الغاء تبصره ۳ ماده ۱۱ قانون تشکیلات وزارت بهداری مصوب 17 فروردین 1365 مشمول قانون تأمین اجتماعی قرار گرفته‌اند) ۴ـ نحوه‌ احتساب‌ سوابق‌ خدمت‌ دولتی‌ مستخدمین‌ مذکور در بندهای‌ ۱ و ۳ و میزان‌ پرداخت‌ کسور بازنشستگی‌ توسط‌ مستخدم‌ و کارفرما و همچنین‌ ترتیب‌ تعیین‌ حقوق‌ بازنشستگی‌ و وظیفه‌ مستخدمین آنان‌ به‌ موجب‌ آئین‌نامه‌ای‌ خواهد بود که‌ توسط‌ وزارت‌ رفاه‌ اجتماعی‌ با همکاری‌ سازمان‌ امور اداری‌ و استخدامی‌ کشور به‌ تصویب‌ شورای‌ عالی‌ تأمین ‌اجتماعی‌ می‌رسد. (آیین نامه در صفحه ۲۹۸ درج شده است) (نیز به قانون نقل و انتقال حق بیمه و بازنشستگی مصوب 27 خرداد 1365 مراجعه شود).   متن آيين ‌نامه اجرايی قانون بازنشستگي پيش از موعد كاركنان دولت ماده 1-  در اين آيين ‌نامه اصطلاحات زير در معانی مشروح مربوط به كار می ‌روند:  الف ـ قانون: قانون بازنشستگی پيش از موعد كاركنان دولت مصوب 1386 ب ـ سنوات خدمات قابل قبول: سنواتی است كه طبق قوانين و مقررات مربوط از لحاظ احراز شرايط بازنشستگی جزو سنوات خدمت ملاك محاسبه قرار می ‌گيرد پ ـ وزارت: وزارت امور اقتصادی و دارايی  ماده 2 -  كاركنان رسمی ، پيماني و قراردادی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی در صورت دارا بودن حداقل بيست و پنج (25) سال سابقه خدمت قابل قبول (بدون رعايت شرط سنی) می ‌توانند در مهلت پيش‌بينی شده در قانون با ارايه در خواست كتبی مبنی بر بازنشستگی پيش از موعد و موافقت دستگاه متبوع با استفاده از حداكثر پنج (5) سال سال سنوات ارفاقی تا سقف سی ‌سال بازنشسته شوند.  تبصره1ـ بانوان شاغل كه فاقد شرط سابقه خدمت مقـرر در اين مـاده می ‌باشـنـد ، به شرط داشتن حداقل بيست (20) سال سنوات خدمت قابل قبول می ‌توانند با ارايه درخواست كتبی و موافقت دستگاه متبوع با استفاده از حداكثر پنج (5) سال سنوات ارفاقی بازنشسته شوند.  تبصره2ـ افرادی كه در طول مدت اجرای قانون شرايط موضوع ماده (2) اين آيين ‌نامه را احراز و به صورت مكتوب در خواست خود را ارايه نمايند و مطابق ماده (3) اين آيين نامه تا پايان 5 شهریور 1389 با درخواست بازنشستگی آنها موافقت شود ، مشمول اين آيين ‌نامه خواهند بود.  ماده 3 -  به منظور بررسی درخواستی بازنشستگی پيش از موعد در انطباق با برنامه‌های جامع نيروي انسانی دستگاه های دولتی ، رييس دستگاه يا بالاترين مقام مسئول دستگاه اجرايی می ‌تواند كارگروهی مركب از مديران واحدهای ذی ‌ربط دستگاه متبوع تشكيل دهد. درخواست های مشمولان قانون پس از اعلام نظر مدير بلافصل متقاضی در كارگروه مورد رسيدگی قرار می ‌گيرد.  تبصره ـ تصميمات كارگروه در صورت وجود اعتبار لازم و پس از تأييد بالاترين مقام دستگاه قابل اجرا خواهد بود.  ماده 4 -  پاداش پايان خدمت كاركنان رسمی مشمول قانون با رعايت مفاد قانون پرداخت پاداش پايان خدمت و بخشی از هزينه‌های ضروری به كاركنان دولت (مصوب  1375) و اصلاحات بعدی آن و با احتساب سنوات ارفاقی توسط دستگاه متبوع مستخدم محاسبه و پرداخت می ‌شود.  تبصره1ـ در مورد مستخدمان پيمانی مطابق آيين‌نامه استخدام پيمانی ، موضوع تصويب‌نامه شماره 52282/ت664 مورخ 15 شهریور 1368 و اصلاحات بعدی آن و در مورد مشمولان قانون كار مطابق احكام مندرج در قانون كار توسط دستگاه متبوع مستخدم عمل خواهد شد.  تبصر ه2ـ پاداش پايان خدمت بانوان متقاضی با كمتر از بيست و پنج (25) سال سابقه خدمت به ميزان سنوات خدمت قابل قبول (بدون احتساب سنوات ارفاقی) محاسبه و پرداخت خواهد شد.  ماده 5 -  وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی مكلفند در سال 1386 اعتبار لازم برای پرداخت كسور بازنشستگی و حق بيمه سهم مستخدم و كارفرما بابت سنوات ارفاقی براساس آخرين حقوق و مزايای مشمول كسر كسور بازنشستگی را به صورت يكجا و نيز مابه‌التفاوت حقوق بازنشستگی بابت سنوات ارفاقی آنان را (همان سال) به ترتيب مقرر در تبصره (1) ماده واحده قانون محاسبه و به وزارت اعلام كند. وزارت موظف است اعتبار اعلام شده را از سر جمع اعتبارات دستگاه ها كسر و به حساب صندوق های بازنشستگی ذی ‌ربط واريز نمايد.  ماده 6-  از سال 1387 تا پنج (5) سال پس از مهلت اجرای قانون ، اعتبار لازم برای پرداخت كسور بازنشستگی و حق بيمه سهم مستخدم و كارفرما بابت سنوات ارفاقی براساس آخرين حقوق و مزايای مشمول كسور بازنشستگی به طور يكجا و با اعمال ضريب (1/1) محاسبه و در رديف بودجه وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی ، همچنين مابه‌التفاوت حقوق بازنشستگی بابت سنوات ارفاقی آن دسته از كاركنانی كه تا سال قبل بازنشسته شده‌اند در رديف جداگانه‌ای ذيل بودجه وزارت پيش‌بينی خواهد شد.  وزارت موظف است سهم هر يك از صندوق های بازنشستگی را سالانه به حساب صندوق های بازنشستگی ذی ‌ربط واريز نمايد.  تبصره ـ وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی مكلفند كسور بازنشستگی و حق بيمه سهم مستخدم و كارفرما بابت سنوات ارفاقی را به طور يكجا به صندوق های بازنشستگی پرداخت نمايند.  ماده 7 -  كاركنانی كه با استفاده از سنوات ارفاقی بازنشسته می ‌شوند پیش از بازنشستگی از امتيازاتی كه در ساير قوانين و مقررات براي كاركنان بازنشسته در نظر گرفته شده يا می ‌شود بهره‌مند خواهند شد.  ماده 8 -  شركت های دولتی و مؤسسات و نهادهای عمومی غيردولتی می ‌توانند كاركنان واجد شرايط را صرفاً از محل منابع مالی خود و براساس مفاد اين آيين ‌نامه بازنشسته كنند.  ماده 9 -  منظور از كاركنان قراردادی در آيين ‌نامه ، اشخاص زير هستند:  الف ـ مستخدمان موقت شركت های دولتی ، مؤسسات و نهادهای عمومی غيردولتی ب ـ آن دسته از مستخدمان متناظر كاركنان پيمانی شاغل در وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی دارای مقررات خاص كه به موجب قرارداد به استخدام در آمده‌اند ج ـ كاركنانی كه براساس تصويب‌نامه شماره 17598 مورخ 22 خرداد 1362 به صورت خريـد خدمـت با رعايت قوانين و مقررات مـربوط در دسـتگاه های مشمول اين قانون اشتغال دارند.  د ـ آن دسته از كاركنان مشمول قانون كه براساس مجوزهای قانونی با انعقاد قرارداد در خدمت دستگاه های يادشده بوده‌اند و كسور بازنشستگی يا حق بيمه (اعم از سهم مستخدم و كارفرمای) آنها طبق مقررات به صندوق های بازنشستگی مربوط پرداخت گرديده است.  تبصره ـ كاركنان ثابت يا عناوين مشابه دستگاه های مزبور برای استفاده از تسهيلات قانون در حكم مستخدم رسمی هستند.  ماده 10 -  دستگاه های مشمول موظفند فهرست كاركنان مشمول قانون را با قيد مشخصات استخدامی هر يك از آنان ، ميزان سنوات ارفاقي و پاداش پايان خدمت پرداختی به معاونت توسعه مديريت و سرمايه انسانی رئيس جمهور و وزارت رفاه و تأمين اجتماعی در فواصل شش ماهه ارسال كنند.  ماده 11 -  وزارت رفاه و تأمين اجتماعی موظف است هر سال گزارش اجرای قانون را به هيئت وزيران ارائه نمايد. ماده 12 -  درخصوص مستخدمان شاغل در مشاغل سخت و زيان‌آور و جانبازان مقررات مربوط ملاك عمل خواهد بود.  اين تصويب‌نامه در تاريخ 26 اسفند 1386 به تأييد مقام محترم رياست جمهوری رسيده ‌است.